Danaburnu (Gryllotalpa gryllotalpa), Türkiye’de özellikle sebze yetiştiriciliğinde büyük ekonomik zararlara yol açan, toprak altında yaşayan kahverengi renkli bir zararlı böcek türüdür. Halk arasında toprak eşeleği, toprak kurdu, yer böceği, buğday kurdu gibi isimlerle de bilinir. Güçlü pençeleri sayesinde toprağın altında tüneller açar, bu tüneller içinde bitki köklerini keser veya zarar verir. Bu nedenle, bahçe sahipleri ve profesyonel üreticilerin en çok mücadele ettiği zararlılardan biridir.
Bu kapsamlı rehberde; danaburnu böceğinin zararları, yaşam döngüsü, etkili mücadele yöntemleri, danaburnu ilaçları, doğal çözümler, ayrıca insanlara zarar verip vermediği, uçup uçmadığı ve zehirli olup olmadığı gibi tüm detayları bulacaksınız.
Danaburnu Nedir? (Bilimsel Tanım ve Özellikler)
Danaburnu, türüne özgü güçlü ön bacaklara sahip, toprak altında yaşayabilen, genellikle 4-6 cm uzunluğunda bir böcektir.
Toprak altında yatay tüneller açarak ilerler ve özellikle yumurta ve larva döneminde oldukça hızlı çoğalır.
Danaburnunun Ayırt Edici Özellikleri
- Güçlü kürek benzeri ön ayaklar
- 4–6 cm uzunluk
- Toprak içinde yaşam
- Gece aktif olma
- Uçabilme yeteneği (çoğu kişi bilmez)
Danaburnu Böceğinin Zarar Şekli
Danaburnu, toprakta açtığı tüneller sırasında kökleri keserek ve zedeleyerek bitkiye zarar verir. Zarar şekli genellikle şu şekilde görülür:
1. Kök Kesme
Toprağın birkaç cm altında ilerlerken bitki köklerini koparır.
Fide yeni dikildiyse, ertesi gün solduğu görülür.
2. Gövdeyi Toprak Altından Kemirme
Bitkiyi toprak yüzeyine yakın yerden kemirerek kurutur.
3. Tohumları Yeme
Yeni ekilen tohumları çıkmadan yer.
4. Kök Bölgesini Bozarak Bitkinin Beslenmesini Engelleme
Bitki gelişemez, bodur kalır ve sararır.
Danaburnu Böceğinin Sebzelerdeki Zararları
Danaburnu özellikle sebze üretiminde ciddi kayıplara yol açar.
En Çok Zarar Gören Sebzeler
- Domates
- Biber
- Patlıcan
- Hıyar
- Kabak
- Fasulye
- Lahana
- Marul
- Soğan – sarımsak
- Patates (yumrularını kemirir)
Zarar Belirtileri
- Yeni dikilmiş fidelerin sabahleyin tamamen solmuş olması
- Fidenin topraktan kolayca çıkması (kök kesilmiştir)
- Bitkilerin nedensiz yere sararması
- Tarlada ince çizgi şeklinde tünel izleri
- Sebze köklerinde kemirme izleri
Danaburnu İlacı – Danaburnu İçin Hangi İlaç Kullanılır?
2025 itibarıyla tarımda kullanılan en etkili danaburnu ilaçları, genellikle granül formdaki insektisitlerdir.
En Sık Kullanılan Etkili Etken Maddeler
- Chlorpyrifos-ethyl (granül)
- Cypermethrin + chlorpyrifos karışımı
- Fipronil granül (bazı ülkelerde kullanımı sınırlı)
- Lambda-cyhalothrin tabanlı ilaçlar
Nasıl Uygulanır?
- Bitki diplerine toprağa gömülerek uygulanır.
- İlacın üzerine hafifçe sulama yapılır.
- Danaburnu aktif olduğu akşam saatlerinde daha etkilidir.
- Yiyecek bitkilerine temas ettirilmez; toprak altına gömülü şekilde uygulanır.
Not: Tarım Bakanlığı’nın ruhsatlı ürünlerini kullanmaya dikkat edin.
Dana Burnu Böceği Nasıl Yok Edilir? (Profesyonel + Doğal Yöntemler)
Danaburnu ile mücadele üç farklı alanda yapılır:
1. Kimyasal Mücadele (En Etkili Yöntem)
Granül Yem Hazır İlaçlar
Granül insektisitler bitki diplerine uygulanır ve danaburnu bu granülleri yiyerek ölür.
Fide Dikiminde Koruma
Fideleri dikerken, dikim çukuruna küçük miktarda ilaç bırakmak
→ 1 ay boyunca koruma sağlar.
2. Biyolojik ve Doğal Yöntemler
Kimyasal ilaç kullanmak istemeyenler için etkilidir.
a) Tuzak Şişe Yöntemi (En Çok Bilinen Doğal Çözüm)
- 0.5 litrelik pet şişeye
biraz şekerli su + bir damla yağ + bir miktar buğday koyulur. - Şişe toprağa ağız kısmı yukarıda kalacak şekilde gömülür.
- Danaburnu gece girer ve çıkamaz.
En doğal ama zahmetli yöntemdir.
b) Gübre Tuzakları
Özellikle çiftlik gübresini çok sever.
Uygulama:
- 20-30 cm derinliğe çukurlar açılır.
- Bir miktar taze gübre konur.
- Soğuk havalarda danaburnu buraya yuvarlanır.
- Topluca yok edilebilir.
c) Soğan–Sarımsak–Biberli Ev Yapımı Karışım
Doğrudan danaburnu öldürmez ama uzaklaştırır.
d) Kireç, odun külü ve kum karışımı
Toprağın içine karıştırıldığında danaburnunun bölgede yuva yapmasını engeller.
3. Kültürel Mücadele
Toprağı sürmek
Kışın tarlayı derin sürmek, danaburnu yuvalarını açığa çıkarır.
Sulamayı azaltmak
Danaburnu nemli toprağı sever.
Fide döneminde sık kontroller
Danaburnu İlacı Nasıl Yapılır? (Ev Yapımı Tuzak ve Yem Tarifleri)
Evde yapılacak çözümler doğrudan “ilaç” değildir fakat etkili yem ve tuzaklardır.
1. Mısır Unu + Yağ + Şekerli Su Karışımı (En Etkili Ev Yapımı Yem)
Malzemeler
- 2 yemek kaşığı mısır unu
- 1 çay kaşığı bitkisel yağ
- 1 yemek kaşığı şeker
- Az miktarda su
Hazırlanışı
- Malzemeler macun kıvamına getirilir.
- Ceviz büyüklüğünde toplar yapılır.
- Bitki diplerine gömülür.
Bu yem, danaburnunu kokusu ile çeker.
2. Bir Damla Deterjan + Su Karışımı
Toprağın tünellerine dökülür.
Danaburnunun dışarı çıkmasını sağlar. (Genelde canlı çıkar)
3. Patates Tuzak Yöntemi
- Patates ortadan ikiye kesilir.
- İçine biraz buğday konur.
- Toprağa gömülür.
- Danaburnu sabaha karşı patatesin içine girer.
Danaburnu İnsana Zarar Verir mi?
Hayır. Danaburnu insana zarar vermez.
Isırmaz, sokmaz, zehirli değildir.
İnsandan kaçan, ürkek bir böcektir.
Danaburnu Uçabilir mi?
Evet!
Birçok kişinin bilmediği özelliklerinden biri, danaburnunun kanatlı ve uçabilen bir tür olmasıdır.
Genellikle:
- Akşam saatlerinde
- Işığa doğru
- Çok kısa mesafeler uçar.
Toprak altında yaşadığı için pek görülmez.
Danaburnu Böceği Zehirli midir?
Hayır, zehirli değildir.
İnsanda toksik etki, alerji veya zehirlenmeye yol açmaz.
Zararı sadece bitkilere yöneliktir.
Sonuç: Danaburnu ile Mücadelede En Etkili Yol Nedir?
Danaburnu ile kesin mücadelede:
- Granül insektisitler (en etkili yöntem)
- Doğal tuzaklar
- Kültürel mücadele
- Gübre ve yem tuzakları
birlikte uygulanmalıdır.
Özellikle fide döneminde düzenli kontrol çok önemlidir.
