İstanbul’a ilk defa Marmara adasından getirilmesinden dolayı adaçayı olarak isimlendirilen bitki ballıbabagiller familyasından olup latince adı Salvia officinalistir.
Dayanıklı bir yapıya sahip olan adaçayı ağacı 30-75 cm arasında büyüyebilen çalımsı bir bitki olup kışın yapraklarını dökmez. Acı elma otu veya diş otu olarak da isimlendirilen bitki mor, mavi, pembe, eflatun renkli çiçekli olmakla birlikte griyi andıran yeşil renkli yapraklara sahiptir.
Adaçayının Kullanım Alanları Nelerdir?
Dünya genelinde 5 binden fazla farklı türe sahip olan tıbbi ve aromatik bir bitkidir. Salvia officinalis ilaç sektöründe kullanılan adaçayı türü iken çay olarak tüketilen Salvia triloba kurutularak tütsü, buhar distilasyonu yöntemiyle damıtılarak yağ yada losyon olarak kullanılmaktadır.
Salvia lavandulifolia türü Güney Fransa ve İspanya’da yetişen bir tür olmakla birlikte hafızayı güçlendirici etkisi ile bilinmektedir. Yumuşak ve tatlı bir tada sahip olduğundan yemek sosu, aromatik kokusundan dolayı parfüm ve sabun olarak da kullanılmaktadır.
Adaçayının Besin Değerleri Nelerdir?
Ballıbabagiller familyasında olan kekik, nane, biberiye gibi adaçayı da, A, B3, B9, E, K vitaminleri ile birlikte bakır, çinko, demir, potasyum ve kalsiyum mineralleri içerir. Protein, yağ ve lif içeren bitki aynı zamanda kalori bakımından da düşüktür. Aynı zamanda doğal polifenoller olan kafeik ve ellagik asit bulundurur. K vitamini kemiklerin güçlendirilmesinde etkilidir.
Adaçayı Nasıl ve Ne Kadar Tüketilmelidir?
Yapılan kısıtlı araştırmalar sonrası adaçayının birçok hastalığa karşı etkili olduğu bilinse de yeterince araştırma yapılmamıştır. Bitki çaylarının tüketimi özellikle kronik rahatsızlıkları olanlar için sınırlı, hekim kontrolünde ve aşırıya kaçmadan tüketilmelidir. Sağlıklı bir yaşam için düzenli olarak sağlık kontrolü yaptırmanız gerektiğini unutmayın.
Adaçayı Faydaları Nelerdir?
Antioksidan ve antimikrobiyal özelliği olan bitki ruhsal problemler, üst solunum yolu rahatsızlıkları, cilt çatlakları, yara izi, diş hastalıkları, ağız yaraları ve göz enfeksiyonları gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.
Kısıtlı araştırmalar sonrası menopoz döneminde görülen aşırı terleme, sıcak basması, sinirlilik gibi belirtilerin azaltılmasında etkili olduğu düşünülmektedir. Bunun yanında adet düzensizliği, amonore ve dismenore problemlerinin tedavisinde kullanılmaktadır.
Antiseptik özelliğe sahip olduğundan mide ve sindirim sistemi problemlerinde ve gaz söktürücü olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Yapılan araştırmalarda spazm azaltıcı ve iltihap oluşumunu engellediği bilinen adaçayı, ishal, gastrit ve kolik tedavisinde de kullanılmaktadır.
Yaprakları kaynatılarak elde edilen çay soğutularak cilt ve ayak bakımı için kullanılmaktadır. Yaraların iyileştirilmesi içinde kullanılması tavsiye edilen adaçayı kesinlikle açık yaralara direkt uygulanmamalıdır.
Romatizma hastalığına iyi geldiği düşünülen adaçayı banyosu, akne, cilt lekeleri, sedef hastalığı ve egzamadan korunmak için de kullanılmaktadır. Hekim bilgisi dahilinde 15 ile 21 gün süreyle çay olarak tüketildiğinde kötü kolesterolün oluşmasını engellediği bilinmektedir. Ayrıca total kolesterol ve tip 2 diyabet içinde tüketilebilir.
İçeriğindeki kuersetin, karnosol ve rosmarinik gibi antioksidanlar sayesinde kanser hücrelerini baskılayabilir. Yapılan sınırlı araştırmalar sonrası adaçayının kolon kanserinin başlangıç evrelerinde etkili olduğunu kanıtlamıştır.
Salvia lavandulifolia türü üzerinde yapılan kısıtlı çalışmalar bitki yapraklarının kaynatılmasıyla elde edilen çayın Alzheimer hastalığında belirtilerin azalmasında etkili olduğu belirlenmiştir. Aynı zamanda konsantrasyon eksikliğine karşı iyi geldiği düşünülmektedir.
Adaçayının Tüketilmemesi Gerektiği Durumlar Nelerdir?
Tüketiminin sakıncalı olduğu durumları şu şekilde sıralayabiliriz;
• Planlı ameliyat öncesi ve sonrasında her türlü bitkisel çay ve ilaç kullanılmamalıdır.
• 6 yaşından küçük çocukların adaçayı tüketmesi sağlık açısından sakıncalı olabilir.
• Emziren annede süt üretimini engellediği ve gebelerde ise rahim kaslarını uyardığı bilindiğinden tüketmesi sakıncalıdır.
• Aşırı tüketimi kan basıncını yükselttiği, bazı türlerinin ise karaciğer ve sinir sistemine zarar verdiği bilindiğinden günde 3 fincandan fazla tüketilmemelidir.
• Bazı türlerinin kanser hastaları tarafından tüketilmesi önerilmez.
• Konsantre olarak piyasayada bulunan adaçayı yağının oral yollardan alımı sağlık sorunlarına yol açabilir.
• Nöbet geçirilen rahatsızlıklar, alzheimer ve diyabet hastalarının kullandığı ilaçlarla birlikte tüketilmesi önerilmez.
Özellikle kronik rahatsızlıkları bulunanların bitkisel çay ve türevlerini tüketmeden önce hekime danışmaları önerilir.
Adaçayı Nasıl Demlenir?
Piyasada hazır olarak satılan poşet çaylar veya aktarlarda satılan kurutulmuş çayları kullanabilirsiniz.
Kaynatılmış 1 su bardağı içerisine 1 çorba kaşığı kurutulmuş adaçayı yapraklarını ekleyin. Bardağın üzerini kapatarak 5-8 dakika demlenmesini bekleyin. Dilerseniz limon ve bal ekleyerek tatlandırabilirsiniz.